ACT Acceptance and Commitment Therapy

ACT is een relatief nieuwe vorm van gedragstherapie, welke eind jaren 80 is ontwikkeld in de USA door Steven Hayes, Kelly Wilson & Kirk Strosahl. Act valt onder de derde generatie gedragstherapieën. Bij deze stroming is de focus niet zozeer het veranderen van denken en voelen, maar meer het op een werkbare manier om leren gaan met het denken en voelen zodat er weer ruimte ontstaat om te investeren in je eigen leven. Act is niet zozeer gericht op directe klachtenreductie, maar heeft tot einddoel het verhogen van iemand psychologische veerkracht. In juli 2010 is ACT in de USA erkend als evidence bases practise voor depressie, dwangstoornis en algemeen welzijn. Ook is ACT door de APA erkend als research supported treatment voor depressie, gemengde angst, dwangstoornis, psychose en chronische pijn. Dit benadrukt het diagnostische karakter van ACT.
De website van ACT waar je meer informatie kunt vinden:
https://www.actinactie.nl/wat-is-act/
Mijn opleiding heb ik gedaan bij ACT in actie.

Autisme en ACT?

Een autisme spectrum stoornis (ASS) is een complexe handicap. In de kern is ASS een informatieverwerkingsprobleem. Ieder mens doet voortdurend allerlei zintuiglijke indrukken op via de mond, de neus, oren, ogen en gevoelszenuwen. De wereld komt zo in onze hersenen binnen. Al onze indrukken worden op een bepaalde manier verwerkt, samengevoegd en tot een geheel samengebracht. Op basis van deze informatie doen we ervaringen op en reageren we op de buitenwereld. Deze informatieverwerking verloopt bij mensen met ASS anders dan bij mensen zonder ASS (vanaf nu zullen wij hen neurotypische mensen noemen). Een persoon met ASS kan op het ene gebied zeer begaafd zijn en op een ander gebied een niveau hebben dat niet bij de ontwikkelingsleeftijd past. Informatie wordt vaak fragmentarisch verwerkt waardoor er hiaten ontstaan in kennis: iemand kan het ene deel van de nieuwe kennis niet met de al bestaande kennis verbinden, waardoor de nieuwe kennis niet kan landen. Het verschil met – qua intelligentie vergelijkbare – leeftijdsgenoten wordt vaak wel opgemerkt en gevoeld maar niet begrepen door de persoon met ASS en zijn neurotypische omgeving. Een gebrek aan eigenwaarde en zelfvertrouwen en/of achterdocht jegens anderen kunnen het gevolg zijn. Comorbide stoornissen, dus problemen naast het autisme, zoals angst en depressie, zijn helaas zeer vaak voorkomend.

Veel gestelde vragen.

Is ACT geschikt voor mensen met een autisme spectrum stoornis?
ACT is een autisme vriendelijke manier van therapie. De opzet van de training is gestructureerd. We volgen een proces met veel materiaal zoals een werkboek en visuele en auditieve hulpmiddelen. Er wordt gebruik gemaakt van metaforen en er zijn mindfulness oefeningen.

Wat is het verschil met cognitieve gedrag therapie?
In de cognitieve gedragstherapie (CGT) leren we cliënten gedachten en gevoelens uit te dagen en te veranderen en maken we bijvoorbeeld gebruik van 5 G-schema’s. In ACT leren we clienten om anders om te gaan met gedachten en gevoelens. Soms lukt het niet om iets te veranderen ook al doe je heel erg je best. Je kan dan andere oefeningen inzetten of vaardigheden leren hier anders mee om te gaan.

Wordt de training individueel gegeven?
De training wordt individueel gegeven (mede vanwege de corona tijd), maar je mag gratis een brugpersoon meenemen. Dat is iemand uit je directe omgeving die je gaat helpen bij de training. Deze brugpersoon heeft geen diagnose in het autisme spectrum. Het is ook mogelijk om de training te volgen via zoom. Je blijft dan thuis en je kan via laptop de training volgen. Zo hoef je er niet de deur voor uit te gaan.

Moet ik meedoen aan mindfulness oefeningen?
Je bent natuurlijk niet verplicht om hieraan mee te doen, maar het is wel goed om korte mindfulness oefeningen te doen of om er kennis mee te maken.

Wat moet ik weten voordat ik aan een training begint?
Je hebt geen voorkennis nodig. Het belangrijkste is dat je bereid bent om open en nieuwsgierig deze training te volgen. De training is autisme vriendelijk en zorgen hierover mag je wel hebben, maar is niet nodig.

Voor wie is deze training geschikt?
Wil je meer rust in jouw leven? Minder piekeren? Minder paniek en angst of beter slapen? Minder last van overprikkeling? Voor al deze vragen (en nog meer) is ACT een goede therapie. Je kunt deze training volgen als je een ASS hebt, maar de training wordt ook gevolgd door mensen zonder een ASS. Veel mensen hebben baat bij een autisme vriendelijke aanpak. U kunt zich ook aanmelden als u geen diagnose hebt in het autisme spectrum.

Psychologische Flexibiliteit

De focus van ACT ligt op het vergroten van de psychologische flexibiliteit. Hoe groter de flexibiliteit, hoe beter je kunt omgaan met de ups & downs van het leven. Waardoor je sneller de dingen kunt doen die écht belangrijk voor je zijn i.p.v. jezelf te verliezen in vervelende gedachten en emoties. Je psychologische flexibiliteit vergroot je door aan de slag te gaan met 6 kernprocessen.

1. Acceptatie

Hoe ga je om met moeilijkheden?
Moeilijk emoties en situaties horen bij het leven.
“Laat het er zijn…”
“Je moet het gewoon accepteren…”
“Laat het los…”
Maar hoe doe je dat dan in het dagelijks leven?
Hoe doe je dat als je een autisme spectrum stoornis hebt?
Tijdens een ACT training krijg je praktische tools aangereikt waarmee je om leert gaan met moeilijkheden.

2. Defusie

Hoe serieus neem je jouw gedachten?
Afstand nemen van je gedachten is een vaardigheid die we binnen ACT defusie of defuseren noemen.
Gedachten zorgen voor veel problemen, anders dan dieren kunnen wij mensen met onze gedachten emoties opwekken…
Mensen met autisme piekeren meer dan gemiddelde mensen zonder autisme. Het schakelen in het brein verloopt anders. Door beperkingen in de verbeelding kan het zijn dat je geen andere oplossing ziet.
ACT kent 10-tallen defusie technieken waarmee je meer afstand kunt gaan nemen van je gedachten.

3. Zelfbeeld

Hoe kijk je naar jezelf en de wereld om je heen?
In de loop der jaren heb je allerlei overtuigingen en denkbeelden verzameld over jezelf en de wereld om je heen:

– Ik kan dit niet goed want ik heb autisme
– Vanwege overprikkeling ga ik nooit naar een feestje
– Door mijn autisme kan ik mij niet ontwikkelen
Deze overtuigingen maken je wereld overzichtelijk maar maken ook star… Je groei stagneert.
Je gaat tijdens een ACT training je beperkende overtuigingen opsporen en loslaten.

Zodat je kunt gaan leven vanuit een milde- en flexibele levenshouding.
Autisme kan je niet te veranderen, maar wel kan je veranderen hoe je ermee omgaat.

4. Hier en nu

Waar zit je met je aandacht?
Leef je in het hier en nu of zit je vooral in je hoofd?
Je hoofd is vaak druk met het verleden en de toekomst. Waardoor we vaak gevoel hebben dat het leven aan ons voorbij trekt…
Cliënten met ASS piekeren vaak hun leven lang en voelen zich zwaar overbelast.
In contact komen met het hier en nu is dan ook een belangrijk onderdeel binnen de ACT methodiek.

5. Waarden

Wat vind je echt belangrijk?
In de laatste fase van de training ga je aan de slag met levensvragen als:
– Wie wil ik zijn?
– Wat is echt belangrijk?
– Hoe wil ik me gedragen?
De antwoorden op deze vragen noemen we ook wel kernwaarden.
Voorbeelden van kernwaarden zijn; humor, betrokkenheid, persoonlijke ontwikkeling, empathie.
Je kernwaarden fungeren als een kompas ze houden je op koers en geven je leven richting.

6. Toegewijd handelen

Wat wil je bereiken?
Nadat je jouw kernwaarden hebt verhelderd ga je kijken wat je echt wilt…
– Hoe wil je jouw leven invullen?
– Wat wil je bereiken?
– Wat zijn je dromen en doelen?
Aan het eind van de training ga je met een plan van aanpak concrete stappen maken richting je dromen en doelen…

Verander wat je kunt veranderen en leer omgaan met wat je niet kunt veranderen.

Onderzoeken naar ACT voor volwassenen met een autisme spectrum stoornis:
https://www.groepspsychotherapie.nl/images/tijdschriftartikelen/Ditismijngroep2-018_1De-ACTgroep.pdf
https://www.academia.edu/36609848/Autisme_en_ACT_2014_

Natuurlijk worden de zes ACT-processen beïnvloed door de ASS.
Vaak wordt de ASS door de deelnemer zelf verwenst of niet gezien. Het accepteren van het zelf, mét autisme, ervaren we als van wezenlijk belang. Iemand met ASS hééft immers een leven waarin dingen anders zijn dan voor een neurotypisch persoon. Het proces van acceptatie bestaat uit het leren verdragen van gebeurtenissen in de context van het autisme, gedachten hebben zonder deze te willen veranderen. Ook bestaat acceptatie uit het leren verminderen van de invloed van de gedachteninhoud. De behoefte aan herhaling en rigiditeit maken het voor de persoon met autisme niet gemakkelijk maar zeker niet onmogelijk. De argumentatie moet aansluiten bij het denkkader van de persoon en er moet goed geluisterd worden naar diens gedachtegang. Het verkrijgen van meer psychologische flexibiliteit is van belang, zodat iemand leert omgaan met de grillen van het leven en zich actief kan richten op het doen van de dingen die echt belangrijk zijn voor hem zijn, ondanks, dankzij en ongeacht zijn autisme. Het leren van vaardigheden via de ACT-hexaflex leert iemand omgaan met pijnlijke gevoelens door ze bespreekbaar te maken in plaats van ze te ontkennen. De neiging tot eerlijkheid die veel mensen met autisme hebben, is vaak een helpende factor, mits er een veilige sfeer is, want anders wordt er door de deelnemer niet voldoende gecommuniceerd over zijn gedachten en beweegredenen

Externaliseren
De meeste deelnemers wensen dat de buitenwereld meer rekening met hun snelle overprikkeling houdt en zoeken een oplossing buiten zichzelf. Het blijkt een moeizaam proces voor mensen om de aandacht intern te leren richten op wat zij zelf zouden willen doen aan hun overprikkeling. Men houdt het vaak liever op hoe de omgeving zich zou moeten gedragen.

Verbeeldingsvermogen
Sommige deelnemers hebben moeite om mee te gaan in de opdrachten omdat hun verbeeldingsvermogen tekort kan schieten. Wanneer opdrachten te letterlijk worden genomen kan dat ervaren worden als niet logisch of kinderachtig. Door de visuele en auditieve hulpmiddelen worden eventuele tekorten in de verbeelding goed opgevangen.

Onder- en/of overgevoeligheden voor zintuiglijke prikkels
Alle deelnemers ervaren het kunnen herkennen en benoemen van emoties als verstoord: als iemand moe is wegens een overdaad aan prikkels, volgt er meestal automatisch een stemmingsverandering, want dan wordt iemand sneller angstig en/of boos. Men herkent dit niet altijd bij zichzelf. Door de mindfulness-oefeningen leert men zich hier meer bewust van te worden, zonder dit te willen veranderen.

Communicatie met anderen
Volgend op het niet (h)erkennen van de eigen emoties is dat het eigen gezien en vaak retrospectief onthouden maar niet begrepen. Er ontstaat irritatie over het gedrag van de ander zonder te beseffen wat het eigen aandeel hierin is geweest. Dat betekent dat de behandelaar nogal eens op problemen stuit als hij probeert de emoties van de deelnemer te achterhalen. Affectieve educatie is dan ook noodzakelijk. Hierbij benoemden wij wat we bij de deelnemer zien in diens emoties en gedrag en cognities. Hierop aansluitend geven we zo concreet mogelijk uitleg over wat emoties zijn, wat de functies van de verschillende emoties zijn en hoe je emoties kunt herkennen en benoemen. Het alleen erover praten is vaak onvoldoende: de kennis moet gekoppeld worden aan het ervaren. De ACT-oefeningen die niet alleen verbaal zijn, kunnen de deelnemer hierbij helpen.



Ik besef dat ik een normaal mens ben
met een autisme spectrum stoornis
en ik ben geen variant
van wat normaal is
of een alien

Ik mag zijn wie ik ben
en ik hoef niet te zijn
wat ik niet ben!

Marline