Autisme en seksuele vorming.

Seksuele vorming

Dit thema is belangrijk omdat het vaker “vergeten” lijkt worden omdat er zoveel aandacht gaat naar andere problemen bij kinderen met autisme.

In de praktijk ontmoet ik pubers, maar ook volwassenen die zijn vastgelopen in het beleven van intimiteit en seksualiteit. Door aandacht te geven aan seksuele vorming kan men problemen in de volwassenheid voorkomen. Het bespreekbaar maken is belangrijk.

Uit onderzoeken blijkt het volgende:

• Mensen met ASS hebben dezelfde verlangens naar een intieme relatie en naar seksualiteit als mensen zonder autisme.
• Ouders van kinderen met autisme geven vaker aan dat hun kind grensoverschrijdend gedrag laat zien zoals ongepast of ongewenst anderen aanraken of publieke masturbatie of het bespreken van ongepaste onderwerpen.
• Verhoogd risico dat jongeren met autisme slachtoffer worden van seksueel misbruik.
• Alle onderzoeken geven aan dat een en ander afhankelijk is van de verstandelijke vermogens van het kind of volwassene met autisme.
  
  

Psychoseksuele ontwikkeling 0-2 jaar

Zonder autisme	Met autisme
Lichaam ontdekken door aanraking (spelen, knuffelen)	Gering en verstoord lichaamsbesef door o.a. sensorische gevoeligheden
Emotionele binding	Binding aan routines en objecten
Hechting	Meer risico in de verstoring van het hechting proces

Psychoseksuele ontwikkeling 2-6 jaar

Zonder autisme	Met autisme
Ontwikkeling ToM	Vertraging in de ToM
Rollenspel (bijvoorbeeld: vader/moedertje, doktertje) Fantasiespel	Komen vaak niet tot rollenspel Minder of geen fantasiespel
Samenspel	Moeite met afstemmen op ander kind in het spel
Stelt vragen over zwangerschap en geboorte	Stelt geen of minder vragen over zwangerschap en geboorte (beperkte verbeelding)

 

Psychoseksuele ontwikkeling 6-12 jaar

Zonder autisme	Met autisme
Experimenteren met verliefdheden, opzoeken van informatie, uitzoeken wat iets betekent, communiceren met ouders/school/leeftijdgenoten	Minder experimenteren Terugtrekken, focus op andere activiteiten en thema’s
Seksuele normen wordt steeds duidelijker door het experimenteren	Minder experimenteren met als gevolg minder ervaring en kennis over de seksuele normen Vertraging in de sociaal/emotionele ontwikkeling Gedragsproblemen krijgen veel aandacht van ouders en school

Psychoseksuele ontwikkeling vanaf 12 jaar

Zonder autisme	Met autisme
Experimenteren met verkering/relaties	Veel minder experimenteren met verkering/relaties
Grenzen voor zichzelf en de ander leren	Grenzen in mindere mate verkennen
Verdieping in vriendschappen en relaties	Minder verdieping in vriendschappen en relaties Vertraging in de sociaal en emotionele ontwikkeling

 

Theory of Mind
Centrale Coherentie
Executieve Functies

Theory Off Mind en (mogelijke)gevolgen op de seksuele ontwikkeling bij pubers met ASS.

• Moeite met het begrijpen van de eigen emoties
• Emoties en bedoelingen van de ander niet goed kunnen inschatten
• Grenzen onvoldoende kunnen aangeven
• Grenzen van de ander niet aanvoelen en/of niet begrijpen

Centrale Coherentie en (mogelijke) gevolgen op de seksuele ontwikkeling bij pubers met ASS

• Gedrag en opmerkingen van leeftijdsgenoten niet in de context kunnen plaatsen
• Verbanden niet zien (bv. flirten verkeerd begrijpen)
• Fetisjisme door detailgerichtheid
• Letterlijk nemen van taal met als gevolg verbanden missen in uitleg en informatie over bv. seksuele voorlichting 

Executieve Functies en de (mogelijke) gevolgen op de seksuele ontwikkeling bij pubers met ASS

• Moeite begrijpen van de eigen emoties en die van anderen
• Moeite met plannen en organiseren (bv. in het opbouwen en vasthouden van vriendschappen en relaties)
• Moeite om aan te geven (stap voor stap) waar mogelijke grenzen, problemen zich kunnen voordoen

 

Randvoorwaarden: advies voor hulpverleners.

Randvoorwaarden: advies voor hulpverleners.

Voorbereiding

• Vertel in een stappenplan wat het doel en verloop is van het gesprek.
• Geef daarbij ook de tijd aan hoelang het zal duren.
• Laat iemand die vertrouwd is bij het gesprek zijn.
• Vraag naar de prikkelgevoeligheid voor licht en geluid en pas dit aan indien nodig.
• Bedenk vooraf welke visuele hulpmiddelen je kunt gebruiken.
• Geef vooraf aan dat een “time out” mogelijk is gedurende het gesprek
       (bijvoorbeeld een kaart die ze neer kunnen leggen om dit aan te geven).

Houding hulpverlener.

• Stem neutraal houden en geen stemverheffing gebruiken.
• Blijf in wat er concreet is er gebeurd.
• Stap voor stap een gebeurtenis “uitpuzzelen”. Wie? Wat? Waar? Wanneer?
• Vragen naar “gevoelens” kunnen ze vaak niet beantwoorden.
• Reageer altijd met neutrale emoties.
• Geef steeds een korte samenvatting en controleer of je het goed hebt begrepen.

Eerlijkheid
Bij kinderen en jeugdigen met autisme kan je ervan uitgaan dat ze eerlijk en oprecht zijn. Door de beperkingen in de verbeelding en fantasie verzinnen ze geen verhalen.
Wat wel kan is dat er iets anders speelt namelijk dat de realiteit vervormd is door angsten en paniek. Soms beleven ze angsten zo intens dat er “bizarre verhalen” vertelt worden die later bijvoorbeeld gelinkt kunnen worden aan andere situaties of stukken uit films of series die ze hebben gezien.

Vertraagde informatie verwerking.
Dit wil niet zeggen dat het kind of jeugdige “dom” is. Het begrijpen van nieuwe informatie heeft tijd nodig. Per kind/jeugdige is dit verschillend.

Sociaal/emotioneel
Als een kind/jeugdige verbaal sterk overkomt dan kan het toch zijn dat het sociaal/emotioneel op een veel jongere leeftijd zit. Spreek deze kinderen/jeugdigen aan op hun analytisch vermogen en ga niet “kinderachtig” met ze om. Hun kracht is het denken en verwacht dus niet meteen emoties te zien. Deze emoties hebben ze wel maar ze kunnen die niet (in het moment) voldoende voelen en uiten.

Overprikkeling
Overprikkeling kan ook een belangrijke oorzaak zijn waardoor iemand een probleem heeft ervaren en zaken verwarrend zijn geworden.