Autisme en hoogbegaafdheid Deel 2

Inleiding

In het eerste deel kwam aanbod de definitie van hoogbegaafdheid en gaf ik aan dat er in de literatuur over de combinatie HB en ASS nauwelijks iets te vinden is.
In de praktijk heb ik gemerkt dat er nog vaak misverstanden zijn over wat HB is en wat een IQ test meet. Daartegenover staat het EQ wat moeilijk te meten is. Een IQ test zegt ook niet alles, maar geeft een gemiddelde aan.

In dit tweede deel komt aanbod:
• Wat is emotionele intelligentie?
• Kan iemand met ASS ook HB zijn?

Wat is EQ emotionele intelligentie?

Er wordt vanuit gegaan dat mensen die HB getest zijn en ASS gediagnosticeerd een minder goed EQ hebben. Het is onduidelijk wat een EQ test precies meet. De waarde van EQ testen zijn omstreden. Het is niet goed meetbaar. Van de andere kant geeft het wel iets aan over het verschil HB en ASS.
De vijf belangrijkste EQ-eigenschappen zijn:

1. Zelfkennis. Mensen met een hoog EQ hebben het vermogen om de eigen denkwijze, mogelijkheden en onmogelijkheden te kunnen inschatten en daar conclusies uit te trekken.
2. Optimisme. Mensen met een hoog EQ denken positief over hun eigen mogelijkheden en laten zich niet snel uit het veld slaan.
3. Kunnen afzien. Mensen met een hoog EQ kunnen het opbrengen om te werken aan iets wat ze op lange termijn willen.
4. Empathie. Mensen met een hoog EQ kunnen zich goed verplaatsen in de gevoelens van anderen.
5. Sociale vaardigheden. Mensen met een hoog EQ kunnen goed met zowel bekenden als vreemden omgaan.

Het wordt ook wel omschreven als de 'interpersoonlijke en intrapersoonlijke intelligentie tezamen' (zie Howard Gardner).

Een EQ-test probeert een antwoord te geven op vragen als:
• hoe gaat iemand om met de emoties van zichzelf of de anderen?
• hoe reageert iemand op situaties waaraan hij of zij niets kan veranderen.

Emotionele intelligentie is een betere indicator voor menselijk succes dan de IQ score. Onderzoek suggereert dat IQ voor slechts 20 % de mate van succes bepaald, terwijl EQ voor 80% de mate van succes bepaalt. Zo blijkt dat met een IQ boven de 130, maar met een ASS het zeer moeilijk is om je plek te vinden in de maatschappij.

EQ is de capaciteit om onze gevoelens te kunnen begrijpen en herkennen, maar ook die van anderen. Het motiveren van onszelf en het effectief managen van onze emoties in relaties. Het richt zich op persoonlijke kenmerken zoals empathie, veerkracht, flexibiliteit, conflicten kunnen beheersen, kunnen inspireren, motiveren, sociale vaardigheden, omgaan met feedback etc.


 

Kan iemand met ASS ook HB zijn?

Per definitie kan iemand met ASS tevens HB zijn bij een IQ hoger dan 130.

Het probleem in deze tijd is dat steeds meer late diagnosen worden gesteld door de ruimere interpretatie van autisme als spectrum. We weten dat er misdiagnosen bij zitten. Als je ASS bent gediagnosticeerd en HB getest en succesvol door het leven gaat dan mogen er twijfels zijn of de ASS diagnose terecht was. Een hoog IQ kan je meten, maar ASS wordt gediagnosticeerd op basis van gedrag en daardoor niet altijd betrouwbaar. Juist ook omdat er overeenkomsten zijn tussen HB en ASS op gedragsniveau. Een IQ test is ook niet altijd betrouwbaar, maar al heb je een slechte dag als je wordt getest zal de uiteindelijke score altijd een redelijk gemiddelde zijn.

Als je ASS bent gediagnosticeerd op basis van de DSM 5 dan zal je aan de criteria hiervan voldoen. Dat wil, onder andere, zeggen dat er beperkingen zijn in de sociale en communicatieve vaardigheden zoals benoemd in domein A. Ofwel het EQ lager dan gemiddeld.

A. Blijvende tekorten in de sociale communicatie en interactie, zoals blijkt uit:
1. tekorten in sociaal-emotionele wederkerigheid
2. tekorten in het voor sociale omgang gebruikelijke non-verbale communicatieve gedrag
3. tekorten in aangaan, onderhouden en begrijpen van relaties

Autismespectrumstoornis - DSM-5 | Hulpgids

HB mensen zonder ASS hebben niet altijd beperkingen in de sociale en communicatieve vaardigheden zoals bij mensen met ASS. Het kan wel, maar in een andere mate en op een andere manier.

Het probleem is dat gedrag van een HB persoon en een HB persoon met ASS dezelfde kenmerken kunnen laten zien. Op gedragsniveau komen kenmerken van ASS en HB deels met elkaar overeen.

Kenmerken die overeen komen HB en ASS zijn bijvoorbeeld:

Als je bovenstaande kenmerken hebt ben je nog niet HB. Ik herken mij in al deze kenmerken, maar ik ben niet HB want ik heb geen IQ test met een score boven de 130.
In het basis onderwijs was ik een zeer zwakke leerling. Op de middelbare school scoorde ik op een IQ test ver beneden gemiddeld. Ik had “de kloof”.  Dit alles heeft invloed gehad op mijn identiteit ontwikkeling. Als kind zagen ze mij als zwakke leerling, maar ik voelde mij niet zwak of dom en ik voelde mij daarin machteloos. Ik geloofde in mezelf dat ik meer kon dan dat ik liet zien. Gemiddeld niveau leek mij prima. Elke keer was er wel weer een docent die mij briljant vond. Dat zorgde voor veel verwarring. Was ik nu dom of briljant? Achteraf begrijp ik waarom mijn prestaties altijd weer ter discussies stonden. Als iets mij interesseerde dan was ik een uitstekende leerling, maar ik was bijvoorbeeld zwak in taal. Leren schrijven was een worsteling. Begrijpend lezen ging helemaal niet goed. Ik dacht het prima te begrijpen. Ik was vooral ook eigenwijs en tegelijk onzeker. Met feiten leren haalde ik tienen. Uiteindelijk haalde ik een master. De zwakke leerling van toen. Ik wilde mezelf bewijzen en was zeer gemotiveerd. Er was geen druk vanuit mijn ouders. Nu maakt het mij natuurlijk niets meer uit op welk IQ ik zit, maar ik wil hiermee illustreren dat jonge mensen op de middelbare school totaal vast kunnen lopen als er sprake is van HB en misschien ASS. Het is funest voor je identiteitsontwikkeling. Jonge mensen moeten doen waar hun passie ligt dan komt de motivatie en de energie vanzelf. Er zou geen hoog en laag opgeleid mogen zijn. Laten we het theoretisch en praktisch noemen en gelijkwaardig aan elkaar. Geen schaamte als je HB bent en ook geen schaamte als je praktisch goed bent.

Mensen met ASS en HB zijn goed in staat om te maskeren en door te analyseren kunnen ze oplossingen bedenken voor problemen die samenhangen met de ASS. Dat lukt niet iedereen. De groep mensen met HB en ASS is relatief heel erg klein en mede daarom wellicht niet boeiend genoeg voor onderzoek.

Deel 3

In dit derde deel komt aanbod:
• Uit de praktijk gesprekken
• Wat is het onderscheid tussen HB en ASS?
• Executieve functies en HB
• Ondersteuning?