Autisme en hoogbegaafdheid Deel 3

Inleiding

In dit derde deel staat de praktijk centraal. Mijn ervaringen zijn beperkt, maar ze zijn waardevol. Waardevol omdat er nauwelijks onderzoek is gedaan op dit thema. Dat komt omdat er maar een zeer beperkte groep is met de combinatie HB en ASS.

In dit derde deel komt aanbod:
• Uit de praktijk gesprekken
• Wat is het onderscheid tussen HB en ASS?
• Executieve functies en HB
• Ondersteuning?

Uit de praktijk gesprekken

Om een indruk te geven van vraagstukken die ik in de praktijk tegenkom een aantal voorbeelden.

Een moeder: “Onze zoon is HB (hoogbegaafd) en sloeg twee klassen over in het basisonderwijs, daarna liep hij volledig vast op de middelbare school en zakte van gymnasium af naar het VMBO en uiteindelijk wilde hij niet meer naar school en daarna kreeg hij (17 jaar) de diagnose ASS”.


Een volwassene (ASS en HB, zonder werk): “Ik leerde mezelf lezen toen ik vier jaar oud was en sloeg een klas over in het basisonderwijs en was HB, maar dat stempel heeft mij achtervolgd, ik moest presteren en had geen vrienden op de middelbare school en op de universiteit raakte ik in een depressie en stopte met de studie en pas vier jaar later kreeg ik de diagnose ASS en nu vertel ik niemand meer dat ik HB ben want dan verwachten ze iets van mij wat ik niet kan”.

Man ( ASS en HB): “Mijn ouders wilde niet dat ik de diagnose ASS kreeg, maar met HB konden ze wel leven, maar ik was dood ongelukkig op school en dat kon niet vonden ze want ik kon toch zo goed leren, maar diploma’s heb ik niet behaald”.

Vrouw (ASS en HB):” Al vroeg wisten mijn ouders dat ik HB had, maar ze vonden dat ik geen klas moest overslaan want ik was emotioneel nog niet zo ver en hierdoor had ik te weinig uitdaging op school en kwam vaak in conflict en was opstandig en pas met 16 jaar op het gymnasium, en na talloze zinloze therapieën, kwam de diagnose ASS”.

Vrouw (ASS en HB): “mijn ouders legde geen druk op mij, maar dat deed ik zelf want ik wilde voldoen aan het label HB en pas na een burn-out kwam de diagnose ASS, maar afstuderen en werken kan ik nog steeds niet”.

De algemene deler bij deze clienten is “problemen met samenwerken of geen werk en/of een problematische relatie”. Jongvolwassenen met HB en ASS zijn vastgelopen tijdens de middelbare school.

Wat is het onderscheid tussen HB en ASS?

Het onderscheid maken tussen HB en HB en ASS is erg moeilijk.  

Bron: ASS-en-of-hoogbegaafdheid-.pdf (anneliesspek.nl)

Mijn gedachten hierover:
Als je HB bent en ASS hebt dan leer je door ervaringen waardoor je vaardigheden zich ontwikkelen. Natuurlijk blijven er beperkingen bestaan. Mensen met HB en ASS voelen zich vaak niet begrepen. Ze kunnen je goed uitleggen waarin ze niet begrepen worden. De oplossingen bedenken kunnen ze ook, maar de uitvoering is moeilijk met name als het betreft de executieve functies of als er veel negatieve ervaringen zijn geweest of andere ernstige angst of paniek klachten of depressie zijn ontstaan. Het gevoel “er niet bij horen” speelt vaak al vanaf het basisonderwijs.

Het vastlopen op het punt van samenwerking hoor ik vaak in de praktijk en is meestal de hulpvraag van volwassenen met HB en ASS. Samenwerken met andere HB mensen gaat meestal goed. Ze vinden elkaar op intelligentie niveau.

Het niet begrijpen van sarcasme en ironie wordt vaak als kenmerk genoemd bij ASS. Dit zou ook voorkomen bij de combinatie HB en ASS.  Daar twijfel ik aan. Het mogelijk wel begrijpen, maar er geen waardering voor hebben. Het is een ander gevoel voor humor. Een ander gevoel voor humor mag er zijn.

Vriendschappen worden gewenst door de HB en ASS volwassenen. Bij voorkeur met gelijk gestemde en dan kan dat ook goed gaan. Er kan gedacht worden dat mensen met ASS en HB dat niet wensen. Vriendschappen zijn mogelijk en gewenst. Wellicht iets anders dan de “vriendengroep” die mensen zonder ASS nastreven. Juist het jarenlang gevoel “er niet bij horen” heeft de ontwikkeling negatief beïnvloedt. Hierdoor geeft men het soms op en lijkt het of er geen behoefte is aan vriendschap.

Volwassenen met HB en ASS  voelen aan (en beredeneren dit) wat gewenst gedrag is, maar kunnen of willen er niet altijd aan voldoen. Elk sociaal contact kost veel energie. Ze denken  stappen vooruit. De ander meenemen in die stappen lukt niet altijd als de ander geen HB heeft. Het verwoorden kan moeilijk zijn, maar mede omdat de ander niet de tijd neemt vragen te stellen en te luisteren. Het is niet eerlijk dat het probleem zo vaak gelegd wordt bij de persoon met HB en ASS.

Mensen met HB en ASS zijn gevoelig voor de emoties van anderen, maar richten er niet altijd hun aandacht op. Dat kan zijn omdat de interesse of motivatie er niet is, maar ook omdat het veel energie kost.
Ze geven de aandacht aan het werk inhoudelijk. Dat is duidelijk en gekaderd. Collega’s die geen ASS hebben missen bij de collega met HB en ASS het emotionele stukje zoals het informele praatje.

Uiteraard weten ze (HB en ASS) wel degelijk dat mensen dubbele boodschappen hebben. Alleen ze houden er geen rekening mee als ze aan het werk zijn. Dat kost te veel aan denkwerk en lijkt zo zinloos.

Non verbale signalen worden ook door mensen zonder ASS vaak verkeerd geïnterpreteerd. Niemand kan weten wat de ander denkt, maar niet zegt.

Vaak zijn er zoveel negatieve ervaringen omdat ze niet begrepen werden gedurende hun schoolperiode. Anderen zagen hen als “dubbel afwijkend” en dat is van invloed op de identiteitsontwikkeling. Gevolg kan zijn angsten, laag zelfbeeld, depressie.

Volwassenen met ASS en HB kunnen juist ook een te grote verbeelding hebben. Velen zijn daarbij beelddenkers. Het is niet waar dat er geen verbeelding zou zijn.

Juist mensen met HB en ASS zijn enorm flexibel om te kunnen voldoen aan hetgeen wat mensen zonder autisme van hen verwachten. Het is maar vanuit welk perspectief je dit bekijkt.

Je kunt onmogelijk een universiteit afronden als je geen of onvoldoende verbanden kunt leggen of je werk niet kunt organiseren. Er zijn volwassenen met HB en ASS die wel de studie afronden. Ze compenseren en vinden “andere wegen naar Rome”.

Ze (HB en ASS) gaan recht op het doel af. Daarbij zal ook een volwassene met HB en ASS, bij goede argumenten, van standpunt veranderen. Ze zijn niet dom!
De focus die iemand heeft met ASS en HB is vaak heel groot. Als je een sterke interesse hebt dan bestaat er geen afleiding en ga je door tot je doel is bereikt. De intrinsieke motivatie is dan groot.
Volwassenen met HB en ASS hebben geleerd (of zijn lerende) dat ze de overprikkeling tijdig herkennen zodat ze gedrag kunnen aanpassen. Het hoeft geen levenslang probleem te zijn. Geen doemscenario’s voor deze groep. Er is altijd iets aan te doen.
In de praktijk zie ik vaak bij de volwassene met HB en ASS beperkingen in de executieve functies, maar volwassenen met alleen HB hebben deze vaardigheden ook niet altijd goed ontwikkelt. Relatief gezien hebben ze natuurlijk wel degelijk een goede EF anders zouden ze nooit bereiken wat ze bereiken als een studie is afgerond of succesvol zijn in het volgen van hun passie of ambitie.

Executieve functies en hoogbegaafdheid

Een van de theorieën over autisme is dat de executieve functies (EF) minder goed zijn ontwikkeld (en dat in combinatie met de Theory of Mind (TOM) en Centrale Coherentie (CC)).

Executies functies zijn hersenprocessen die zich ontwikkelen zich gedurende het leven. Omdat dit in een artikel erg goed wordt omschreven geef ik de bron zodat je dit zelf kunt opzoeken.

Ik hoor dit in de praktijk regelmatig dat men lange tijd op school niets hoefde te plannen of te organiseren. De lesstof eigen maken ging vanzelf tot een bepaalde leeftijd. Dat is meestal in de eerste klassen van de middelbare school. Daar lopen deze kinderen vast door de combinatie met ASS. Het lukt ze op deze leeftijd nog niet om te weten en aan te geven waar ze tegenaan lopen. Ze raken gefrustreerd, vaak depressief en het lukt ze niet een diploma te halen. Ze komen langdurig thuis te zitten zonder toekomstperspectief.

Bron: https://giftedpeople.eu/hoogbegaafdheid-kennisbank/executieve-functies/

Ondersteuning voor volwassenen met HB en ASS

Psycho educatie HB en ASS
Goede informatie is belangrijk waarbij het praten over vroegere ervaringen centraal staat. Hoe worden die ervaringen nu gezien bekeken vanuit HB en ASS? Wat is HB en wat is ASS en wat kan deze combinatie betekenen voor iemand persoonlijk? Informatie die, waar nodig en wenselijk, ook gedeeld , kan worden met ouders en partners, kinderen, collega’s.

Reflecterende gesprekvoering
Praten over werk, partner of gezin. Wat zijn realistische doelen om te behalen?  Hoe kunnen we dat kaderen? Meedenken met de problematiek waar ze tegenaan lopen. Hierbij analyseren, maar ook het bespreken van emoties.

Signaleringsplan
Emoties en het denken bespreken. Bewustwording van gevoelens en lichaam en handvaten bespreken om te komen tot meer rust en ontspanning op het werk, in het gezin of in de studie.

Extra aandacht voor de executieve functies
Informatie geven en handvaten. Kaderen van emoties, plannen, bezigheden etc.

Lotgenoten
• Facebook groepen als 'Hoogbegaafd & Positief = FeelGood! (Volwassenen)', 'HB Vriendschappen', 'Hoogbegaafd, Meerbegaafd en Ontwikkelingsvoorsprong  voor 12+', 'Hoogbegaafd! Autismespectrum' en diverse andere groepen.
• AIC's (Autisme Info Centrum) van NVA op diverse plaatsen in Nederland, organiseren onder andere inloopmomenten en lotgenotencontact.
• HB Meetups, zie HB Meetups.
• Het IHBV organiseert het HB-Café voor volwassenen, zie voor meer informatie IHBV - HB-Cafe.


Overige hulpmiddelen
• Even Ontprikkelen | Autisme, AD(H)D, angst & depressie
• Home - Balans, vereniging voor ouders (balansdigitaal.nl)
• Autisme en hoogbegaafdheid binnen gezin en het onderwijs (autisme-hoogbegaafdheid.nl)
• KIQT+ | SCALIQ IQ test voor kinderen van 5 t/m 10 jaar
• Slaapcentrum - Ziekenhuis Gelderse Vallei voor onderzoek slaapproblemen bij autisme

Belangrijk:
Volg datgene wat jou blij maakt!

Tot slot
Dank voor het lezen van mijn blogs. Ik krijg regelmatig reacties en vragen over mijn blogs, maar ik kan deze niet allemaal beantwoorden. Lezen doe ik ze wel. Reacties onder mijn blogs laten plaatsen doe ik niet omdat dit mij te veel aan energie gaat kosten. Het werken in de praktijk heeft mijn prioriteit. Reacties en vragen probeer ik zoveel mogelijk te verwerken in een volgend blog.

Bijlage
DSM 5 Domein A

DSM is de afkorting van ‘Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen. Van origine Amerikaans, uitgegeven en opgesteld door de American Psychiatric Association.

A. Aanhoudende tekorten in sociale communicatie en sociale interactie in meerdere contexten, zoals gemanifesteerd door het volgende, momenteel of door de geschiedenis (voorbeelden zijn illustratief, niet uitputtend, zie tekst):
1.    Tekorten in sociaal-emotionele wederkerigheid, variërend van bijvoorbeeld abnormale sociale benadering en falen van normale heen-en-weer gesprekken; tot verminderd delen van interesses, emoties of affecten; het niet initiëren van of reageren op sociale interacties.
2.    Tekorten in non-verbaal communicatief gedrag dat wordt gebruikt voor sociale interactie, variërend van bijvoorbeeld slecht geïntegreerde verbale en non-verbale communicatie; aan afwijkingen in oogcontact en lichaamstaal of tekorten in het begrijpen en gebruiken van gebaren; tot een totaal gebrek aan gezichtsuitdrukkingen en non-verbale communicatie.
3.    Tekortkomingen in het ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties, variërend van bijvoorbeeld problemen met het aanpassen van gedrag aan verschillende sociale contexten; tot moeilijkheden bij het delen van fantasierijk spel of bij het maken van vrienden; tot afwezigheid van interesse in leeftijdsgenoten.

Overige Bronnen:
https://mijn.bsl.nl/hoogbegaafdheid-is-niet-te-meten
 De nederlandse vertaling refracemed. Howard Gardner